Интензивните постпандемиски промени силно го менуваат и светот на работата. Особено станува важен потенцијалот на бизнисот да привлекува и да задржува вработени во период кога ни се случува недостаток на работна сила на пазарот на трудот.Неопходноста од нови патерни на однесување на кај бизнисите, лидерите, вработените -  станува сѐ поочигледна. И сѐ поважна. Но, кои се клучните чекори кон промена?На оваа тема, во рамки на Глобалната недела на претприемништво, разговараа Самира Нухановиќ, оперативна директорка на ИТ компанијата Софтхаус Балканс, Миле Бошков, извршен претседател на Бизнис конфедерацијата на Македонија, и Небојша Илијевски, консултант за одржлив развој и меѓусекторски партнерства и менаџер на „Холистик комуникации“– сите како гости на Асоцијацијата за истражување комуникации и развој, „Паблик“. Дискусијата ја модерираше Климентина Илијевски, извршна директорка на „Паблик“, која го донесе и локалниот, но, и глобалниот контекст на случувањата во светот на бизнисите, при тоа отоврајќи ги важните прашања кои се клучни за промените во нас, а со тоа и околу нас.„Сѐ помалиот број на расположлива работна сила бара поинаков третман на вработениот за да се задржи на работното место и да му се понудат услови надвор од основните. Плата е нормално да прима, исто како и пензиско и здравствено осигурување. Нормално е да има и годишен одмор, тоа не се бенефиции. Но, какви други бенефити има работникот?  Веќе сме сведоци и дека се менува и свеста на работникот, поприсутна станува праксата дека и тие го бираат работодавачот, дека ова не е само еднонасочен процес“, ги воведе Иијевски присутните во дискусијата.За Нухановиќ новите генерации работници носат нова динамика во работата, но, и нови очекувања, потреби, вредности. Вели дека денес клучни фактори за успех во работниот процес не се само дипломата, платата или бенефитите, туку и мотивираноста новите генерации вработени да се борат и работат за визијата и мисијата на компанијата/организацијата.- Компаниите треба да разберат дека лојалноста за која порано се зборуваше денес не постои. Тешко ќе најдете некој што ќе остане 10-15 години во една фирма. Затоа односот треба да се гради на размена на вредности. Тие се важни, и за нив се разговара уште на првата средба. Од клучно значење се и емоционалната интелигенција, од која зависи и тимската работа, комуникациските вештини, вештините за решавање конфликти. Не сум видела договори кои го уредуваат работното место според вештините, а станува сѐ позначајно, исто како и континуираното учење, нагласува Самира.Но, покрај емпатијата, важна е и улогата на критиката, вели таа. Не личната, туку таа што е насочена кон работата, а за тоа неопходно е да се обезбеди психолошки сигурна средина.- Критиката станува дел од напредувањето. Важно е заедно да ги дефинираме очекувањата, но, важно е и лидерите да ги покажуваат вредностите, да ги демонстрираат во своето работење. Нивната отвореност е клучна ако сакаме напредок на работното место. Лидерството се гради преку сознанија, искуство, односи со други луѓе, додава Нухановиќ.Соговорниците влегоа подлабоко и во внатрешните фактори и капацитетот на фирмите да дадат свој одговор на актуелните предизвици во тековниот период, но, и како перспективи за иднинаата. Зборуваа низ призма на актуелните потреби на бизнисите, преку конкретни успешни примери, при тоа носејќи можни пристапи кои што можат да направат разлика во работењето на бизнисите. Во овој сегмент, претседателот на Бизнис федерацијата, Миле Бошков, нагласи дека пандемиската криза ги засегна сите сектори во поглед на работната сила, особено земјоделието, преработката на храна и пијалоци, месната индустрија, сточарството, овчарството, примарното производство...-Сите сектори ни се соочуваат со недостаток на работници. Законите, несоодветното владеење на правото, корупцијата, ни ја бркаат работната сила, покрај останатите проблеми што ги имаме, вели Бошков.Се осврна и на трите главни фактори кои го овозможуваат успехот на работното место, како услови, мотивација и безбедност, но, ја нагласи и важноста на лидерството во бизнис светот, и како таа е мерлива.- Оној што е вработен мора во потполност да биде информиран што се очекува од него. Но, важно е и како се мотивира вработениот, колку има можности за учење и напредување. Мотивацијата, пак, е една од главните точки која е сериозно поврзана со иднината и со потенцијалот што го имаат компаниите и работникот. Од друга страна, доколку сакаш да провериш колку си добар, пак, како лидер, ќе мора да провериш кои промени си ги направил кај луѓето на кои си им бил лидер, додаде Бошков.Исклучително важни насоки за начините како лидерите да ги откријат своите слепи точки и со тоа да станат подобри за компанијата/организацијата што ја водат, сподели Небојша Илијевски, консултант за одржлив развој и меѓусекторски партнерства. Тој зборуваше и за надминувањето на тековните предизвици со привлекување и задржување на работната сила, но, и за потребата од една поинаква перцепција на вработениот како човечки капитал, никако само како ресурс. Токму правењето оваа дистинкција има пресудно влијание во привлекувањето и задржувањето на вработените. - Ако разговараме за капацитетите потребни лидерот да се справи со ризиците од новото време, тогаш, вештините што треба да ги усвои, воопшто не се интуитивни. Не се оние на кои, за жал, сѐ уште ги учиме новите генерации бизнисмени дури и во елитните школи за бизнис менаџмент и лидерство. Имено, наместо да се фокусираме на “поправање” на другите, неопходно е камерата да ја свртиме накај себеси. Да го набљудуваме местото од кое оперираме. Од него ќе зависи квалитетот на интервенцијата на која работиме. Ако тоа место се уште оперира од ЕГО мајндсет, ако вика поголемото е подобро, прво јас или прво мојата компанија, па другите, тоа дефинитивно не се совпаѓа со вредностите и побарувањата што веќе гласно ги слушаме како од вработените, така и од клиентите. Вработените веќе имаат голем избор, тие ги интервјуираат компаниите на сопствените интервјуа за работното место, прашуваат за инклузивни практики и политики за родова еднаквост и не прават компромиси со сопствените вредности. Да ли се вклопувам во овој нов тренд е прашањето што секој лидер треба да си го постави ако сака компанијата да ја однесе во иднината што веќе јасно ги оцртува своите правила, нагласува Илијевски. Што е потребно за ова да се направи? Потребно е патување, вели тој.- Лично патување на лидерот кон усвојување внатрешни квалитети кои ќе ни го отворат патот кон сосема друг квалитет на слушање и справување со сопствените емоции и мисли кои не се ништо друго туку наши интимни реакции на фидбекот што го добиваме од тимот или клиентот во комуникацијата. Ова патување имплицира ангажман во користењето алатки кои градат исклучителна љубопитност за индивидуата, за свесноста за отпечатокот што компанијата го остава во локалната и глобалната заедница  и за новите индикатори низ кои вработениот и потрошувачот денес ги гледаат компаниите. Само лидер кој е во постојан процес на култивирање на сопствените вредности може да го менаџира сетот на вредностите на компанијата. А од нив зависи културата на целиот колектив и преку неа перцепцијата на брендот на компанијата како кај клиентите така и кај потенцијалните нови вработени, додава Небојша. Целата инспиративна дискусија од зум настанот, кој даде фокус на многу прашања, меѓу кои и прашањето:  Што подразбира инклузивно работно место и што е тоа што гради здрава организација во која што вработениот се чувствува сигурно, слушнато, охрабрено, вреднувано, мотивирано?, како и на придобивките што може да ги донесе програмата социјално менторство во период на недостатотк на работна сила на пазарот на трудот - може да ја проследите и на линкот. https://www.youtube.com/watch?v=nWQVppO36WU

Социјалното менторство, услуга која во моментов ја добиваат 15 жени кои преживеале насилство, носи резултати од: 9 вработени жени, но и унапредување на нивниот квалитет на живот, сликата за себе си. Истовремено се овозможува партнерско делување со значајни чинители, меѓу кои се и граѓанските организации кои работат со оваа целна група, но и со бизнис секторот и институциите. Економското зајакнување на жени кои преживеале насилство е меѓу клучните алки во синџирот на потребите кои се неопходни за личноста да може да се реинтегрира и да живее нормален живот. Преку обезбедување на услугата социјално менторство, Асоцијацијата за истражување, комуникации и развој „Паблик“ од Скопје, влијае на овозможување инклузивни работни места за 15 жени кои преживеале насилство. Во партнерство со UN Women Skopje, во рамките на проектот „Можности за економска реинтеграција преку социјално менторство за жени жрви на насилство“, кој пак е дел одрегионалната програма на UN Women, финансирана од ЕУ, за ставање крај на насилството врз жените „Спроведување норми, менување умови“, постигнати се значајни резултати: 9 вработени жени, но, и унапредување на нивниот квалитет на живот, сликата за себе си, добиени и усовршени нови вештини... Истовремено се овозможува партнерско делување со значајни чинители, меѓу кои се и граѓанските организации кои работат со оваа целна група, но и со бизнис секторот и институциите. Интервју со една од четирите социјални менторки од оваа програма, Магдалена Чадиноска Кузманоски, која веќе 10 месеци работи со 5 жени кои преживеале насилство, е објавено во 24. издание на програмскиот њузлетер. Taa зборува како социјалното менторство ги поддржува жените кои преживеале насилство да се интегрираат и да ги унапредат своите вештини, станувајќи поконкурентни на пазарот на трудот.Интервјуто  е достапно на овој линкЊузлетерот е на овој линк Повеќе за проектот „Можности за економска реинтеграција преку социјално менторство за жени жртви на насилство“Дознајте повеќе за социјалното менторство на овој линк. Moже да ве интересира и:Зошто жените жртви се враќаат кај насилникот? Социјалното менторство го надминува јазот помеѓу работникот и работодавецот

Асоцијацијата за истражување, комуникации и развој, „Паблик“, минатата недела, во периодот од 6 до 8 септември беше учесник на форумот „Регионален инкубатор за социјални претприемачи (RISE)“, кој се одржа во Тирана, Албанија.  На настанот се собраа бројни претставници од институциите на централната и локалната власт од регионот, невладини организации, членови на академската заедница, експерти, ментори.Претставник на „Паблик“ беше истражувачката Александра Лопарска Илоска, која сподели свои видувања во рамки на панелот: „RISE after RISE Peer exchange: How to build on sustainability after the Incubation phase, Gaps in support for social enterprises, Sustainability solutions, tips, and tricks“.- Социјалните претпријатија за да обезбедат одржливост, неопходни им се алатки кои ќе осигураат постојан пристап до информации за потребите и предизвиците на корисниците, засегнатите страни, партнерите, јавните институции. Потребни се и алатки кои во континуитет ќе им обезбедат информации за влијанието кое го остваруваат. Само на овој начин, социјалните претпријатија ќе овозможат и одржливост, но и развоj, вели Лопарска Илоска. Фокусот на вториот регионален форум #RISE беше ставен на развојот на механизми за поддршка и законски рамки за поттикнување на социјалното претприемништво, како моќен инструмент за социјален и економски развој во регионот. Преку различни панели, дискусии и интерактивни работилници, учесниците разменија идеи, искуства и најдобри практики во различни сектори.Овој настан има за цел да обезбеди платформа за размена на искуства, за да може социјалната економија во регионот да се подигне на следното ниво.Регионалниот RISE Forum беше организиран од Regional Youth Cooperation Office - RYCO со поддршка на Auswärtiges Amt.

Анета РистескаЕдна од главните одлики на програмата социјалното менторство е и создавањето партнерски релации со лица или ентитети кои може да дадат свој придонес кон остварување на една повисока цел – создавање услови за вработување и напредување на потешковработливи лица. Триесетгодишната битолчанка Н. Н, самохрана мајка, е една од жените кои минуваат низ програмата за социјално менторство која го поддржува нивното вклучување и задржување на пазарот на труд, а е насочена кон економско реинтегрирање на лицата кои преживеале насилство. Нејзината социјална менторка Ирена Стојчевска припаѓа на првата група сертифицирани социјални ментори во земјава, а придобивките од нејзиното знаење и искуство сега ги чувствува и Н. Н. која долго време била надвор од пазарот на трудот, поради последиците од нејзините животни премрежја.Но, сега, таа е исправена пред сите предизвици, благодарение на улогата на Стојчевска, која успеала кај неа повторно да го разбуди интересот за вештините за кои покажувала афинитети. Во случајов, графички дизајн.- Според првичните проценки што ги направивме, во рамки на програмата, видовме дека лицето има и интерес, но, и одредени познавања од областа. Но, немала можности да работи на тоа. Немала компјутер, а со тоа и прилика да навлезе подлабоко во графичкиот дизајн. Овозможивме да добие обука, а новата пречка беше тоа што таа нема дома компјутер којшто ѝ беше неопходен за да може непречено да ги завршува домашните задачи, но и да напредува за време и по завршувањето на обуката – вели Стојчевска.Една од главните одлики на социјалното менторство е и создавањето партнерски релации со лица или ентитети кои може да дадат свој придонес кон остварување на една повисока цел – интеграција на потешковработливи лица.Во овој случај, вистинска партнерска улога имал Борче Стаменов од „Донирај компјутер“, кој изреагирал мошне брзо на оваа потреба која до него ја упатила социјалната менторка Стојчевска. Ирена вели дека ваквата соработка и разбирање е клучна во замислените постигнувања. - Споделивме кои програми ни се битни, и немаше никаков проблем. Ден потоа го имавме компјутерот со неопходните перформанси. Н.Н. веднаш почна со работа на вежбите и задачите што ги добива на двомесечната обука, и навремено да ги извршува. Поседувањето на компјутер за неа има уште поголемо значење затоа што може да го користи и нејзиното дете за потребите поврзани со неговото образование – вели таа.Стаменов нагласува дека мисијата на „Донирај компјутер“ е секој, без разлика на возраста да добие еднакви шанси за поквалиеттно образование или доедукација. Компјутерот во денешно време не треба да претставува луксуз туку едноставно алатка без која не може да се замисли образованието.- Се сеќавам на случајот каде од нас се побара подобра машина од лице кое сакаше да го продолжи образованието во насока графички дизајн.  Откако обезбедивме документација, каква бараме од секого, веднаш испративме компјутер. Нашата иницијатива има огромна мрежа на партнери - правни и физички лица, преку кои доаѓаме до значителен број донации кои понатаму ги проследуваме до оние кои ни се обратиле. Партнерското делување е тоа што ја прави иницијативата „Донирај компјутер“ толку успешна и уникатна – вели Стаменов.Тој појаснува дека преку иницијативата досега имаат подарено 1.700 компјутери на лица кои припаѓаат на категоријата социјално загрозени семејства.- Конкретниов случај е само потврда дека интеграцијата на овие лица е можна. Здружението на граѓани „Донирај компјутер“ ќе остане посветена на таа борба за еднаквост и ќе помага и понатаму за да може секој, на некој начин, да застане на свои нозе и успешно, со свој труд и занаење, да се вклучи со свој придонес во општеството, и притоа да води квалитетен и подобар живот- вели Стаменов. Н.Н. не крие дека оваа промена му дава поинакава димензија на нејзиниот живот.- Благодарна сум што сум дел од оваа програма на „Паблик“ и УН Вимен затоа што можам да го покажам мојот потенцијал. Без Ирена и Борче тоа ќе беше невозможно. Сега може да размислувам дека пред мене се опции да ја работам и работата од моите соништа, која многу ми значи и ме исполнува. Програмата ми е како отскочна даска за да можам да работам на моето портфолио. Во исто време го направи среќно и моето дете, кое може да го користи компјутерот и за своите училишни потреби - вели таа.Н.Н. сега веќе и не бара работа само во колонијали, туку својата иднина ја гледа како графички дизајнер во некоја компанија или, пак, како фриленсер. Во моментов работи во салон за продажба, за да може да го издржува своето дете, но, сонува за поинаква иднина.

Асоцијацијата за истражување, комуникации и развој, „Паблик“, учествуваше на чинот на  потпишување на „Декларацијата на граѓанското општество на Западен Балкан за социјалната економија“ во Белград, со која се повикуваат носителите на одлуки да преземат конкретни чекори кои ќе придонесат во понатамошниот развој на овој економски модел втемелен на заштита на општеството и планетата.Потпишувањето се случи на 15 јуни на Форумот на социјални иновации, а потписнички се претставници на организациите: Yunus Social Business Balkans (Албанија), Youth Alliance Kruševo (Mакедонија),  CDP Globus (Босна и Херцеговина), Centar za omladinsku edukaciju (Црна Гора), Forum for Civic Initiatives (Kосово) i Koalicija za razvoj solidarne ekonomije (KoRSE) (Србија), која истовремено и го иницираше овој потфат.Потписничките ги повикаа и другите организации да се придружат, и да ја потпишат Декларацијата, преку веб страната: https://solidarnaekonomija.rs/declaration/, со што би имале можност да дадат и свој придонес во развојот на социјалната економија. Потпирајќи се на различни ЕУ иницијативи, организациите од регионот, во соработка со партнерски ентитети, ја поставија социјалната економија како концепт за одржлив општествен развој на Западен Балкан. Во текот на претходните децении, благодарение на напорите на многу организации, усвоени се неколку стратегии и законски решенија, развиени се нови модели на финансиска поддршка и започнати се национални и  регионални програми посветени на  стекнување знаење и на подигнување на свеста меѓу различните заинтересирани страни.Крајот на минатата година, Европската комисија го усвои и Европскиот акциски план за социјална економија кој укажува на нејзината улога во создавањето работни места и инкклузивен и одржлив раст. Овој план нуди јасни насоки за развојот на социјалната економија за сите заинтересирани страни, а посебно за државните ентитети. Низ промовирањето на социјалната економија, „tech4good“ решенијата, социјалното вклучување на најранливите граѓани и учеството на младите, социјалната економија игра клучна улога во реализација на правичната, зелена и  дигитална транзиција. Токму затоа, сметајќи дека е дојдено време социјалната економија да стане дел од официјалната и видлива политика на Западен Балкан и на регионалните тела, претставници на организации на граѓанското општество потпишаа и лансираа Декларација со која ги повикуваат и охрабруваат носителите на одлуки во ЕУ, Албанија, Босна и Херцеговија, Црна Гора, Косово, Северна Македонија и Србија, да направат одредени чекори кои би го подобриле нејзиниот развој. Тие чекори подразбираат понатамошна соработка во создавањето поволно опкружување на политика за развој на социјалната економија, соодветна финансиска поддршка која ја препознава нејзината специфичност, здружување и меѓусекторски партнерства, како и ширење на знаењата за социјална економија.

За жената конечно да одлучи да проговори, да го пријави, да го остави и да не му се врати на насилникот, клучна е  вистинската и навремена информираност за своите права, но, секако и довербата во институциите. Важно е да ја познаваат законската рамка, но, и динамиката на насилство. Што и да одлучат да преземат треба да се сигурни дека имаат поддршка од некого. Дури и да не се решат веднаш на она на што ги советуваме, информациите остануваат во нив и можеби ќе ги искористат после неколку години, ама секако ќе бидат важни за жртвите низ процесот да поминат побезболно и побезбедно.Магдалена Чадиноска Кузманоски„Ти си го одбра, никој со сила не ти го донесе, трпи си го сега“.„Каде ќе одиш сама со децава? Нема ни две недели да издржиш“. Статистиката покажува дека дури седум пати жртвата му се враќа на насилникот, пред конечно да одлучи да го остави. Патот до одлука за напуштање на насилната средина е многу долг и тежок за секоја жртва. Во кругот на насилство, првата фаза е подигнување на тензија, односно насилникот поставува барања кои жртвата не може да ги исполни, сѐ со цел да ја наруши атмосферата. Втората фаза е ескалација и тогаш доаѓа до брутално насилство, кога најчесто жртвата го напушта и бара засолниште кај најблискиот круг на семејство или пријатели. Третата фаза, пак, е таа која најчесто и не се препознава како насилство, така нарачен период на  „меден месец“. Тогаш насилникот ја убедува жртвата дека „таа му е најважна на светот“, дава ветувања дека тоа „никогаш нема да се повтори“, купува подароци и секојдневно се извинува.Виновна за „растурање“ на семејството? „Ѕвездите ми ги симна додека да му се вратам. Камо секогаш да е така нежен и полн почит кон мене и децата. Јас во таков човек се вљубив, не знам што му се случи подоцна“, велат дел од жените жртви со кои што работиме во рамки на програмата за социјално менторство. Најчесто сето ова „трудење“ на насилникот да ја убеди во неговите промени - му успева, па жртвата сакајќи да верува дека полека се враќа човекот во кој се вљубила, решава да му даде нова шанса. Не наседнуваат жртвите на однесувањето на насилникот за време на фазата „меден месец“, туку на сопствените емоции кон него. Тие ја сакаат врската со него, само не го сакаат насилството во истата.  Потоа, чувството на несигурност, осаменост или страв од новиот живот што ја очекува без него, притисокот на кој се изложени од блиските дека ако не му прости, таа ќе бидат одгворна за „растурање“ на семејството. „Ти мислиш мене секогаш ми беше сјајно со татко ти? Па и тој ме тепаше понекогаш, ама женско си, ќе истрпиш, ќе се насмееш и ќе продолжиш“. „Ти ли ќе го менуваш светот? Кај нас така е, трпев јас, трепела баба ти, прабаба ти, сега ти не можеш да истрпиш“? Немој ќе ни ја посрамотиш фамилијата. Мисли малку и на децата, без татко ќе ги оставиш, другарчињата ќе им се смеат“.- Секогаш кога ќе ѝ кажев на мајка ми дека сакам да си одам од него, затоа што насилството повеќе не се трпеше, таа ова ми го велеше, споделува жртва на семејно насилство. Матичниот дом повеќе не е домДруга честа причина за враќање кон насилникот е фактот дека жената нема каде да се врати. Во нашето општество најчесто наследството останува на машкото дете од семејството, кој во меѓувреме си оформил семејство и за жртвата матичниот дом повеќе не е дом. Често се случува да биде прва опција за прибежиште, но, исто толку често се случува да биде таму осудувана и подложна на двојна виктимизација или пак да го има чувството дека таму повеќе пречи, отколку што припаѓа. Од друга страна пак, многу често домот во кој што живеела со насилникот е дом на неговите родители или пак е имот кој се води на име на насилникот. Колку и да придонесувала жртвата финансиски или со свој труд во изградба или одржување на тој дом, таа веќе таму нема ништо. Тука доаѓаме и до потенцијалното бездомништво кај овие жени.Друга опција за привремен дом е стан или соба под кирија, но, тоа бара дополнителни финансиски ресурси кои во тој момент се критични за секоја жртва. Залудно е жената која ги поминала сите нивоа со насилникот, вклучувајќи го и на она најважното - емотивно ниво, да биде само психички охрабрена.  Доколку не е доволно и финансиски охрабрена, таа повторно ќе се врати кај насилникот. Исто така, не ретко се случува насилниците да ги знаат или пак да бидат подучени од други луѓе за „дупките“ во законите и да ги искористат како добра можност за да ја контролираат жртвата. Тие се толку фокусирани на идејата да ја видат жртвата беспомошна, што некогаш и на штета на сопствените деца, одлучуваат да ја „казнат“ жената и со тоа да ѝ „докажат“ дека таа не може сама, дека е зависна од него.„Немам никој освен него“ Во случај на развод, децата обично секогаш се доделуваат на мајката од страна на судот, освен во одредени исклучоци и тоа е многу важно за мајката, но, тука се поставува прашањето на делење на одговорност при одредени ситуации. Колку одговорностите и обврските се заеднички?  Кога, на пример, ќе се разболи детето, или се на училиштен распуст, тие се на одговорност на мајката, а отсуството од работа се сфаќа или како посебна привилегија или пак самото работно место не трпи да има толку чести отсуства, па ова понатаму влијае на задржување на работното место. Насилникот многу често не сака да соработува со жртвата, па  сите овие работи ја отежнуваат работната интеграција или пак напредокот на работно место. „Ќе те видам кој ќе ти ги чува децата кога ќе ме оставиш, а ќе мораш на работа. Ни мене ни мајка ми немој да нѐ планираш во однос на децата. Ќе се договорам со газдата на работа, да ме одјави, па ќе земам и поголема плата и нема да има основ за алиментација. Ќе те видам без работа и без алиментација што ќе правиш. Има да ме молиш како куче пред врата, па после надвор во куќата за кучето ќе спиеш“ - споделува жртва на семејно насилство. Жена која додека живеела со насилникот била подложна на психолошко насилство, обезвреднувана, обесхрабрувана, со значителено намалена или целосно уништена самодоверба, секако дека не верува дека може да продолжи сама. Со текот на времето, насилникот ја оттргнал жртвата од својата поддржувачка средина, па сега единствените информации што таа  ги добива се всушност заканите кој тој и ги упатува. „Ми велеше дека сите се љубоморни на нашата „голема“ љубов и на посебната врска која ја имаме и дека сум премногу наивна да го видам тоа. Ми зборуваше и колку не ме почитува моето сопствено семејство и дека секогаш се на страната на сестра ми. Од сите се оддалечив и со многу луѓе изгубив комуникација. Кога сакав да побарам помош или совет од некој близок за насилството кое стана неподносливо, тогаш всушност се освестив дека јас немам никој освен него“ - вели жртва на семејно насилство.За жената конечно да одлучи да проговори, да го пријави, да го остави и да не му се врати на насилникот, клучна е  вистинската и навремена информираност за своите права, но, секако и довербата во институциите, функционирање на соодветни услуги за жртвите, но и јакнење на свеста кај околината, и работа со насилниците. Важно е да се познава законската рамка, но, и динамиката на насилство. Што и да одлучат да преземат, жените жртви треба да се сигурни дека имаат поддршка од некого. Дури и да не се решат веднаш на она на што ги советуваме, информациите остануваат во нив и можеби ќе ги искористат после неколку години, ама секако ќе бидат важни за жртвите низ процесот да поминат побезболно и побезбедно. Како да препознаете насилник? Тоа се луѓе кои лесно се фрустрираат. Тие се подложни на чести негативни промени во расположението, кои се манифестираат со обвинувања, критики, игнорирање или, во крајна линија, физички закани кон другите. Лесно избувнуваат и за тие нивни реакции ги обвинуваат другите луѓе. Најчесто такви лица се поединци кои пораснале во дисфункционални семејства, како и оние кои пораснале со некаков облик на семејно насилство. Особено зголемена склоност кон насилство можат да имаат мажите чии мајки биле покорни во таков систем, т.е. што не се спротивставувале. Во таков случај се добиваат „скриени“ пораки од двајцата родители дека таквото однесување е правилно. Затоа треба да постојат програми кои ќе работат со насилникот, затоа што жртвата и да излезе од таква насилна средина, тоа не значи дека и насилникот нема да биде насилен во следните врски. Исто така треба да се работи на подигање на свесност и јасност на границите во машко-женските односи, бидејќи децата кои растат во вакви и слични врски стануваат нови генерации насилници или луѓе со нарушувања во однесувањето во зрелата возраст. Доколку сте жена жртва на семејно насилство... Постојат повеќе програми кои работат со жени жртви на семејно насилство кои најчесто се однесуваат на психосоцијална или правна поддршка. Асоцијацијата за истражување, комуникации и развој, „Паблик“ од неодамна работи според верификувана програма „Социјално менторство за работна интеграција“ која е адаптирана да одговори на економско јакнење на жени жртви на семејно насилство, (се спроведува во партнерство со Германското друштво за интернационална соработка – ГИЗ и UN Women). Програмата, (која е дел од регионалната програма “Ending violence against Women: Implementing norms, changing minds”), има за цел преку еден холистички пристап да ги поттикне и охрабри жените да се свртат кон себе си, да работат на препознавање и поттикнување на своите квалитети и тие да ги стават во фукнција за посоодветно вработување. Освен овозможување на услугата  социјално менторство за работна интеграција, поддршката предвидува и обуки соодветно интересите на жените кои се вклучени, а сѐ со цел да станат поконкурентни на пазарот на трудот. Покрај останатите услуги (психосоцијална, правна поддршка, згрижување во Шелтер центар), оваа е една од клучните за зајакнување на жените кои преживеале насилство. Со ова, веруваме дека жените конечно ќе можат да се одлучат да излезат од насилната средина или пак оние кои веќе излегле - да не се вратат во неа.Доколку сте жена жртва на семејно насилство и сметате дека ви е потребна ваква поддршка, обратете се на следниов емејл [email protected]Доверливоста ни е приоритет и никакви информации нема да бидат споделувани.(Авторката е социјална менторка во „Паблик“) Фото/насловна илустрација: Empower vector created by storyset - www.freepik.com

Климентина Илијевски е извршна директорка на Асоцијацијата за истражување, комуникации и развој „Паблик“, организација која десет години активно работи на полето на социјалната вклученост, социјалното претприемништво и социјалното влијание во Северна Македонија. Преку долгогодишното работење со ранливите луѓе, Илијевски ја препозна потребата од методологија која ќе овозможи одржлива интеграција на ранливите групи на луѓе при вработувањето, а со тоа се роди и социјалното менторство. Во ова интервју, дадено за UN Women Skopje, Илијевски ја опишува програмата за социјално менторство насочена кон економско реинтегрирање на жените кои преживеале насилство, преземена во рамките на регионалната програма на UN Women, финансирана од ЕУ, за ставање крај на насилството врз жените „Спроведување норми, менување умови“. Каков е пристапот на вашата организација за економска реинтеграција на жените кои преживеале насилство и зошто е успешен? „Паблик“ е организација која што работи на полето на работна интеграција на ранливи лица. Ранливоста ги прави потешко вработливи поради фактори кои што доаѓаат од поединецот, од микро средината и од макро средината. Нашиот приод темелно ги проучува овие фактори преку директната работа со жените жртви на родово базирано и семејно насилство преку методологија за работна интеграција адаптирана на оваа група. Во исто време фокусот го ставаме и на нивните афинитети и капацитети кои преку дополнителна поддршка се надградуваат и развиваат. Оваа комбинација на директна работа на надминување или ублажување на предизвиците кои што ги прават потешко вработливи и на развој на нивните капацитети е основата за нивен успешен влез на пазарот на труд. Во исто време, методологијата вклучува и алатки за поддршка и следење при процесот на интеграција на овие жени на самото работно место, вклучува и  професионален ментор – лице кое што кај менторираното лице ги развива професионалните вештини и е дел од тимот вработени во бизнисот. А паралелно социјалниот ментор во соработка со „Паблик“ дава и поддршка на менаџментот кај бизнисите во создавањето инклузивни работни места. Жените жртви на насилство се водени од обучени социјални ментори (ментори за работна интеграција) кои што се едуцирани преку верификувана програма, а во Северна Македонија веќе и постои регистрирано занимање – ментор за работна интеграција. Какви потреби адресира вашата интервенција и кои се главните предизвици?Економската стабилност е еден од клучните фактори за една жена жртва да почне да функционира надвор од кругот на семејното насилство. Одлично е што се развиваат и иницијативи за поддржано домување зашто дел од жените не се одлучуваат да го напуштат насилникот поради отсуството на дом и ниски или никакви парични примања. Во суштина, еден дел од нив влегуваат во групата на потенцијални бездомници и решавањето на станбеното прашање е исклучително важно на патот кон економската независност. Но, клучниот проблем е што тие не го пријавуваат насилството и одлучуваат да живеат во сенката на насилникот, а бројни фактори влијаат на оваа нивна одлука. Пред сѐ, важна е довербата во институциите за жртвите да се охрабрат да пријават насилство. Поразителен е фактот што само 2% од жените кои доживеале насилство од нивните сегашни партнери пријавиле во полиција, а сведочиме зголемени стапки на семејно насилство особено со почетокот на пандемијата. Ова покажува недоверба во институциите, а нивната неефикасност ја сведочат и социјалните менторки при секојдневната работа на терен. Сензитизирана полиција и сензитизирани социјални работници во Центрите за социјална работа кои ќе бидат во служба на жените жртви и нема да ги осудуваат е првиот чекор за да се охрабрат жените жртви да пријавуваат насилство. А за ваков приод од страна на институциите постојат социјални технологии кои што докажано носат резултати. Исто така, важно е да се испрати порака до сторителите за решеноста на државата ефикасно да го спречи насилството и да дејствува да ги заштити жртвите. Она што е наш фокус – работната интеграција е нешто што следува откако ќе се создадат услови за започнување ваков процес зашто во спротивно, не можеме ни да очекуваме резултати од активноста. Затоа работата со оваа група бара мултисекторски пристап од здруженија на граѓани, институции и бизниси кои што заеднички ќе придонесат во минимизирање на пречките кои што го отежнуваат вработувањето и задржувањето на работното место.Кои се главните предизвици и како се справувате со нив?Како што напоменав, предизвиците се бројни и само холистички пристап во нивно надминување може да направи позитивна разлика. Често овие жени имаат ниска самодоверба, лоша слика за себеси, па првата фаза од социјалното менторство подразбира нивно јакнење, себеспознавање, откривање на силните страни, капацитети и афинитети. Кога веќе е јасна насоката на нивниот професионален пат, се прават првите чекори за влез на пазарот на труд. Но, ова движење не е ни малку лесно, поради неподготвеноста на системот да биде поддршка на жените жртви кон нивно економско осамостојување. Нивните деца тешко се запишуваат во градинка, а треба да имаат приоритет зашто на тој начин им се отвора простор за нивното економско зајакнување. Особено во помалите средини постои стравување кај работодавачот дека насилникот ќе прави проблеми на работното место што може да се одрази и на работниот процес, а следната пречка е неподготвеноста на бизнисот да овозможи флексибилно работно време или работа само во прва смена поради отсуството на поддршка околу чување на децата од поблиското опкружување на жената – жртва. Затоа градинки што работат и во попладневните часови стануваат неопходност, а неопходна е и континуираната поддршка што треба да ја добијат бизнисите за соодветна интеграција на овие лица. Заедно со УН Воман до крајот на годинава го пилотираме социјалното менторство за жени жртви на насилство. Ова е и период кога ќе ги адресираме и пречките кои ја отежнуваат работната интеграција на жените жртви, после што ќе дефинираме и препораки за нивно надминување. Кои се вашите партнери во спроведувањето на овој модел? Зошто е важно да се здружат јавните и приватните институции додека се работи на економската реинтеграција на жените кои преживеале насилство? Партнерството и мултисекторскиот пристап провејува низ овој разговор. Да, тие се клучот за успешна економска интеграција, но и за создавањето одржливи работни места. Ова е еден испреплетен систем и доколку некоја од алките не е или не се успее да се стави во служба на системот, се одразува на крајниот резултат. Низ едукативната програма за социјалните ментори ги подготвуваме овие професионалци да бидат конектори, да можат јасно да го видат системот, нивната улога во него, а и улогата на секој од останатите чинители кој може да се поттикне да биде во служба на крајната цел – економска интеграција на менторираните лица. Во постојана комуникација сме со здруженијата на граѓани кои што работат на обезбедување психолошка поддршка и правна помош за жените жртви, нивното искуство и знаење ни се особено важни во градењето соодветен пристап кон оваа ранлива група, преку нив обезбедуваме и интервентни сесии за нашите социјални ментори зашто работата со оваа група е често придружена со непредвидливи моменти на кои што треба брзо и информирано да се реагира. Преку нив ги вклучуваме и жените жртви на насилство во социјалното менторство, а во мапирањето се активно вклучени и Центрите за социјална работа. Во помалите градови нема здруженија на граѓани кои што се специјализирани за оваа проблематика и информациите ги црпиме исклучиво од Центрите за социјална работа. Некои од нив се целосно отворени и даваат значаен придонес во интегрирањето на жената жртва, а даваат и поддршка во олеснување на пристапот до различни форми на парична социјална помош. И овој круг го затвораат бизнисите. Нивната сензитизација за создавање услови за инклузивни работни места ќе биде наш приоритет во текот на оваа година. Се започнува од добро подготвен менаџмент, а доколку утврдиме дека бизнисот не е спремен соодветно да го интегрира менторираното лице, не се одлучуваме за соработка зашто ни е исклучително важно жената жртва да влезе во средина каде што ќе биде почитувана, охрабрувана и каде што ќе има можност за професионален развој. Според вас, како може вашата работа да се имплементира и во други заедници, земји и во регионот? Социјалното менторство веќе се тестираше во пет земји – Северна Македонија, Србија, Босна, Косово и Албанија и во секоја од нив се препознава потребата од ваков профил- социјален ментор (ментор за работна интеграција), професионалец кој што го поддржува преодот од социјала кон пазар на труд кај потешковработливите лица. Во некои од земјите социјалното менторство веќе се имплементира во програмите за работна интеграција во рамки на здруженија на граѓани, а тенденцијата е во секоја од набројаните земји, социјалниот ментор да биде професија препозната во системот.

Со моето повеќедецениско искуство имам испратено многу ученици како полуматуранти, но, не сум слушнала дека некој од нив се вработил. За жал, повеќето од нив немаат ниту пробано да конкурираат на некој оглас или се плашат да се обратат за одредена помош. Токму овде социјалното менторство (менторство при работна интеграција) може да направи многу. Комуникацијата, дружењето, исполнетоста од добро завршен работен ден многу влијаат врз психолошкиот развој кај секого, а вклучувањето во работен процес освен подобрување на материјалната состојба има силно влијание врз нивната самодоверба и создава среќни личности со позитивни погледи кон својата иднина – вели социјалната менторка Јасмина ЛукановскаАнета РистескаЈасмина Лукановска ѝ припаѓа на првата генерација социјални ментори (ментори за работна интеграција) од Македонија. Работи како координатор на образовни асистенти во Oсновното училиште со ресурсен центар, „Д-р Златан Сремац“, и во исто време, успешно ги интегрира знаењата добиени од обуката за социјални ментори на Асоцијацијата за истражување, комуникации и развој, „Паблик“.Предизвиците со кои се соочува како социјален ментор - повод за интервју со неа. Eдна од главните цели на социјалното менторство е да го поддржи процесот на (ре)интеграција на пазарот на трудот на тешковработливите лица.Колку образовниот процес ги подготвува учениците со попречености за пазарот на труд? Колку вашите познавања сега од социјалното менторство може да најдат примена и да бидат во служба во училиштето во кое што работите?- Повеќе од 20 години имам работно искуство во работа со ученици со попреченост во ОУРЦ „Д-р Златан Сремец”, Скопје. Последните години многу се обрнува внимание на индивидуалниот развој на секој ученик, односно учениците се запишуваат во училиште со документ за функционална проценка од Координативно тело, каде што  е опишана состојбата на ученикот, опишани се сите негови карактеристики, постигнувања, како и насоки за понатамошна работа. Како училиште, на таа основа, изработуваме ИОП –(индивидуален образовен план) или модифицирана програма според кој се одвива образовниот процес во текот на целата училишна година. Како основно училиште со ресурсен центар, освен воспитно- образовната функција се вложува голем напор максимално да се искористат потенцијалите на секој ученик. Тенденцијата е правилно да се насочат капацитетите на учениците, сѐ со цел утре да станат општествено корисни граѓани. Процесот на инклузија на деца со попреченост се одвиваше постепено , но од минатата година настанаа поголеми промени. Нашето училиште прерасна во ресурсен центар, каде што освен образовната улога, даваме поддршка на околу 100 училишта во Скопје и пошироко. Со тоа се вработија 130 образовни асистенти како поддршка на учениците со попреченост и наставниците во училиштата. Токму како координатор на асистентите имам увид за секое дете – неговите потенцијали, давам насоки и поддршка во изработка  на ИОП, а со тоа давам насоки на образовните асистенти на што да обрнат внимание, кои активности да се преземаат, со цел да се развијат одредени манипулативни способности, истрајност во работата како и влијание врз комуникациските способности. Како социјален ментор, верувам дека во иднина ќе имаме можност да се направи одредена стратегија, социјалното менторство да стане дел од одредени предмети во повисоките одделенија или од програмата ‘животни вештини’, со цел да се влијае врз развивање на потенцијалите на секој ученик.Лицата со попречености, по завршувањето на училиштето, ретко излегуваат на пазарот на трудот.Како социјалното менторство може да помогне тука? Кои се неговите потенцијали во овој предизвик? Со моето повеќедецениско искуство имам испратено многу ученици како полуматуранти, но, немам слушнато дека некои од учениците се имаат вработено. За жал, повеќето од нив немаат ниту пробано да конкурираат на некој оглас или се плашатда се обратат за одредена помош. Токму тука се согледуваат можностите што ги нудисоцијалното менторирање. На семејствата им треба поддршка, насоки, охрабрување, континуирано следење, како и психолошка поткрепа за полесно поминување низ целиот процес. Токму социјалното менторство го нуди овој начин на подршка. На  менторираното лице може да му се понуди помош во развивање на своите потенцијали, поддршка во начин на барање на работа, пишување на CV, начин на комуникација со претпоставени...Во текот на работата како социјален ментор имате реализирано вработувања во компании на лица со попречености.Што вели вашето искуство, како едно лице ја прифаќа организациската култура, но, и како средината го прифаќа лицето? Какви се искуствата со компаниите што покажуваат отвореност, но, и со оние кои манифестираат скепса и несигурност?Што е најважно во овој двонасочен процес? Додека траеше обуката за социјалното менторство имавме работна задача теренски да ги спроведеме активностите, односно да ги  вработиме менторираните лица според однапред направениот Индивидуален план за лицето. Постојат компании кои имаа одредени предзнаења поврзани со социјалното менторство, кои имаа желба, но, не постоеја капацитети да го издржат претстојниот предизвик. Има компании на кои многу им се допадна овој концепт на вработување на лицата со попреченост. Се вклучија во процесот, но, треба многу да се работи во делот на прифаќање  и надминување на предизвиците што ги носи целиот процес, бидејќи на  овие лица  вистински им треба поткрепа. Потребна е континуирана соработка помеѓу компанијата, професионалниот и социјалниот ментор. Каква промена прави социјалното менторство при вработувањето на луѓето со попречености? Колку ги менува? Не само нивната материјална состојба, туку колку и како ја менува нивната личност? Колку придонесува за чувството на исполнетост, реализираност, отвореност за дружба со пријателите, за позитивното ментално здравје...Колку, пак, тоа е промена и за нивните родители? Човекот е социјално битие. Комуникацијата, дружењето, исполнетоста од добро завршен работен ден многу влијаат врз психолошкиот развој кај секого. Токму  вклучувањето во работен процес освен подобрување на материјалната состојба има силно влијание врз нивната самодоверба. Комуникацијата со колегите силно делува врз нивната среќа. Секојдневието им е продуктивно, корисно, а сето тоа влијае врз продуцирање на една здрава, среќна личност со позитивни погледи кон својата иднина. Секој родител сака своето дете да го види дека самостојно функционира, се грижи за својот изглед, за свето напредување во животот. Среќата на овие родители е преголема кога го гледаат своето дете исполнето, работно ангажирано. Да се биде дел од работен процес и ангажман - позитивно влијае врз целиот личен развој. За крај, што вас лично ви донесе програмата за социјално менторство? Кои се промените кај вас? Што, пак, можеби вие ѝ (до)дадовте на оваа социјална иновација? Социјалното менторство, како нова програма која започнува да се применува, лично кај мене влијаеше врз размрдување на многу нешта. Пред сѐ, ова е мотив да бидеме упорни, да овозможиме и овие лица да ги уживаат основните права на живот, директно да влијаеме на подигнување на свеста кај луѓето за сензибилизација на оваа категорија на луѓе. Многу е важна желбата да се даде шанса на секој човек, а  со тоа се развива чувството на споделување, поттикнување, делење. Се движиме според  мотото: Види што знам, поддржи ме, насочи ме, имај желба.

„Лице в лице со различностите“ е насловен новиот проект во реализација на Асоцијацијата за истражување, комуникации и развој „Паблик“, поточно активност на Платформата за одржлив развој „Лице в лице“, што се спроведува во периодот до септември 2022 година.Прашања во фокус се различности, женски прашња, малцински права, а проектните активности, кои ја имаат поддршката од Институтот за комуникациски студии, имаат за цел да обезбедат придонес во поттикнувањето на толеранцијата и инклузијата меѓу граѓаните во регионот на Струга и Охрид, но, и на национално ниво.Главен партнер на „Лице  в лице“ во зајакнувањето на позицијата на локалните граѓански организации во споменатиот регион, но, и на младите новинари, е Центар за подобрување на квалитетот на живот на лицата со интелектуална попреченост и нивните семејства, „Порака Нова“ од Струга.Во мисијата да се постигне позитивно менување на јавната перцепција во однос на различностите, најпрво ќе бидат мапирани локални засегнати страни (граѓански организации и новинари), кои ќе бидат вклучени во продукција на медиумски содржини кои ќе отворат бројни прашања што ја засегаат локалната јавност, но, и пошироко, со главен предзнак: различности. Сите подготвени содржини ќе бидат споделувани на веб страницата на „Лице в лице“, во печатеното издание на списанието за одржлив развој, на социјалните мрежи на „Лице в лице“ и „Порака Нова“, како и на каналите на медимуите - партнери, кои ќе го прифатат предизвикот за свој придонес во овој проект.Сите овие активности ќе бидат придружени и со кампања на социјалните медиуми, Facebook, Instagram, Twitter и Linkedin на партнерските организации. „Лице в лице“ е уникатен модел на медиум кој нуди печатена и дигитална содржина што ја ангажира, едуцира, мотивира и активира публиката. Во исто време е социјално претпријатие со двојна мисија – обезбедува можности за работна интеграција за своите продавачи (неговите корисници), и истовремено едуцира и ја подига свеста со својата содржина, со теренски и онлајн акции и кампањи. Списанието е член на Меѓународната мрежа на уличен печат, заедно со повеќе од 100 улични списанија и весници од целиот свет.

Повик заКоординатор/ка за финансии и администрацијахонорарен ангажман (за период од една година, со можност за продолжување)Здружението на граѓани за истражување, комуникации и развој „Паблик“ од Скопје, објавува повик за ангажирање координатор/ка за финансии и администрација. Позицијата се однесува на хонорарен ангажман. „Паблик“ е независна, непрофитна организација за истражување и застапување која ги анализира процесите на социјалната инклузија со фокус на работна интеграција на маргинализирани групи, што го следи и го поттикнува развојот на социјалните претпријатија во Северна Македонија и во регионот, прототипира општествена промена и социјална инклузија, поттикнува партнерства и соработки со јавните институции и традиционалниот бизнис сектор и влијае врз јавните политики.„Паблик“ е фокусирана на градење позитивни општествени промени и силно граѓанско општество.Особеноста на „Паблик“ е редовната комуникација со најранливите категории граѓани овозможена преку „Лице в лице“ чиј издавач е „Паблик“. Оваа позиција ни овозможува длабоко да ги истражиме и утврдиме причините за состојбата на социјалната исклученост, а ваквиот приод ни дава слика за реалните проблеми во општеството. Од друга страна, нашите веќе изградени партнерства со јавниот, граѓанскиот и бизнис секторот, ни даваат можност да дефинираме препораки за јавни политики развиени низ партиципативен процес и со целосно вклучување на сите засегнати страни. ОПИС НА ПОЗИЦИЈАТА Координаторот/ката за финансии и администрација ќе има одговорност во делот на финансиите и административното работење во склоп на постоечките тековни проекти на организацијата, кои опфаќаат различни донатори - Германско друштво за меѓународна соработка (GIZ), UN WOMEN, Европска комисија, меѓу другите. ОПИС НА ЗАДАЧИТЕ Повикот ги опфаќа следните задачи: Подготовка на финансиски извештаи и целосна документација поврзана со финансиското и административното известување, во согласност со процедурите на „Паблик“ и спецификите од донатори и од проектиПодготовка на договори, фактури, спроведување набавки за проекти и целосна документација, во согласност со дадени насоки од менаџерите, процедурите на „Паблик“ и донаторите на проектитеИсплати по буџетски ставки и водење евиденција за направените исплати;Поддршка на проектните менаџери во управувањето со финансиите на тековните проекти;Следење рокови за наплата на фактуриПополнување и унапредување на дигиталната архива на организацијата;Подготовка на документација за потребите на сметководството на организацијата и финализација на завршната сметкаВодење евиденција за паричните текови и известување за финансиската состојба на организацијата на месечно ниво (кон извршен директор)Соработка со тимот и надворешните соработници на ПАБЛИК ПОТРЕБНИ КВАЛИФИКАЦИИ И ИСКУСТВО Завршено најмалку високо образование во областа на економските науки;Најмалку 5-годишно работно искуство со финансиско и административно работење во граѓански сектор;Најмалку 5-годишно искуство за проектно финансиско известување за домашни и интернационални донатори;Ефективна комуникација (усна и писмена) на македонски јазик и на англиски јазик. ФИНАНСИСКИ НАДОМЕСТ Финансискиот надомест се исплаќа преку авторска агенција, како хонорар. Се пресметува во согласност со политиките на ПАБЛИК, врз основа на неколку важни фактори, вклучувајќи образование, сертификати, вештини, години работно искуство итн. НАЧИН НА АПЛИЦИРАЊЕ Заинтересираните лица треба да испратат  своја биографија на следниот е-маил: [email protected], најдоцна до 20-ти април 2022 година. Само избраните кандидати ќе бидат известени за исходот од повикот.