„Паблик“, во партнерство со Германското друштво за интернационална соработка (ГИЗ) го имплементира проектот „Промовирање на социјалното менторство како пристап на меѓусекторско партнерство за промоција на вработување на обесправените групи“, во чии рамки објавуваме огласи за повеќе експерт Во име на германското Сојузно Министерство за економска соработка и развој (BMZ), ГИЗ го спроведува регионалниот проект „Социјална вклученост на обесправените групи во Западен Балкан (SoRi III)“. Проектот работи во пет земји од Западен Балкан: Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Северна Македонија и Србија, на регионално, национално и локално ниво, соработувајќи и ангажирајќи различни партнери и засегнати страни. Стратешки партнер на проектот е Мрежата на здруженија на локални власти на Југоисточна Европа (НАЛАС), со Секретаријат со седиште во Скопје, Северна Македонија. SoRi III се надоврзува на резултатите и искуствата од неговиот претходник, проектот „Социјални права за ранливите групи II“, имплементиран во регионот од 2019 до 2022 година. Надоврзувајќи се на ветувачките резултати и позитивната практика на имплементација на социјалното менторство како пристап за работна интеграција за обесправените групи во текот на 2020-2022 година, Асоцијација за истражување, комуникации и развој „Паблик“ од Скопје, во партнерство со ГИЗ го имплементира проектот „Промовирање на социјалното менторство како пристап на меѓусекторско партнерство за промоција на вработување на обесправените групи“. Проектот се имплементира од февруари 2023 година до крајот на јуни 2025 година. Проектот ќе ја прошири услугата социјално менторство кое е меѓусекторски дијалог кој ги поттикнува патиштата за вработување на обесправените групи. Фокусот е на три столба: (а) зајакнување на патиштата за вработување за обесправените лица преку спроведување на социјално менторство; (б) зајакнување на капацитетите на компаниите да овозможат вклучување на пазарот на трудот на обесправените групи со примена на професионално менторство и градење врски со социјалните ментори; (в) застапување за институционализација на социјалното менторство како иновативен пристап за унапредување на вработувањето во системот за социјална заштита преку сензибилизирање на релевантните чинители на локално и/или национално ниво. За потребите на проектот, потребно е да се ангажираат три експерти кои ќе бидат дел од клучниот тим на овој проект. Повеќе за повикот и описот на позициите, видете на следниве линкови:Социјален/на ментор/ка  и координатор/ка на заедница за врсничка размена - рок до 2 март 2023Експерт/ка за управување со податоци за капацитација и менторство - рок до 2 март 2023Експерт/ка за дизајн на инклузивно работно место - рок до 2 март 2023Дополнето:Социјални ментори/ки - рок до 13 март 2023Повик за изразување интерес за позиција супервизор/ка - рок до 20 март 2023

Со доделување сертификати на социјални менторки за успешно завршување и имплементирање на адаптираната програма за социјално менторство за жени кои преживале насилство, вчера, во Центарот за социјални претпријатија беа споделени резултатите од програмата која што се спроведуваше во рамки на проектот „Можности за економска реинтеграција преку социјално менторство за жени жртви на насилство“, од страна на Асоцијацијата за истражување, комуникации и развој, „Паблик“, како дел од Регионалната програма на Европската унија и UN Women „Спречување на насилството врз жените и девојките во западен Балкан и Турција: Имплементирање на норми – промена на ставови“, која е финансирана од Европската унија. На вчерашната средба четири социјални менторки се стекнаа со сертификати/признанија за нивната едногодишна работа со 15 жени кои преживеале насилство, а кои беа економски зајакнати со фасцилитиран влез на пазарот на трудот. Ниту една од нив, по поминувањето низ процесот на програмата социјално менторство, чија цел е работна интеграција, но, и зајакнување на сликата за себе и за своите потенцијали – не се врати кај сторителот на насилството. Холистичкиот пристап е една од причините на која се должи успехот на програмата за социјално менторство, вели извршната директорка на „Паблик“ и една од креаторите на методологијата и програмата за социјално менторство, Климентина Илијевски. - Ментори кои што континтинуирано се надградуваат и усовршуваат, тим за поддршка и супервизиски сесии во однос на психолошка поддршка на социјалните менторки, нивната комуникација со бизнисите и во однос на процесот на поддршка во креирањето на индивидуалните планови, но и континуирана сензитизација на институциите кои што ни се важна алка при процесот на социјално менторирање и подготовка на бизнисите да создаваат услови за инклузивни работни места кои што ќе ги адаптираат на потребите на работникот. Сѐ ова се фактори за усех, вели Илијевски. За Весна Ивановиќ-Кастаред, раководителка на канцеларијата на UN Women во земјава, економското зајакнување на жените жртви кои преживеале насилство е клучен момент за излез од кругот на семејното насилство. - Формите на економско насилство се најразлични. Тоа отвора простор и за други типови злоупотреба на жените. Голема е веројатноста економски ранливите жени да останат во ранлива врска, бидејќи кога нема финансиска независност опциите за напуштање на насилната средина се многу малку. Често самите жените не го препознаваат економското насилство, и заради одредени традиции и норми наметнати во патријархално општесетво, а средината не ги поддржува да излезат од тој круг. Затоа UN Women, во партнерство со „Паблик“, имплементираше програма со чија помош се обезбедува сеопфатен индивидуален пристап клучен во процесот на социјална реинтеграција на жените. Тие треба да е информирани за своите права, ама и да им се помогне кога е потребно. Жените се силни, но, со поддршка, тие се незапирливи – нагласи Ивановиќ Кастаред. Програмата на социјално менторство носи промени и кај менторираните лица, ама ги расте и менува и социјалните ментори низ нивната работа. „Ова за мене е нов свет, многу поинаков од тој во кој претходно чекорев“. „Од моментов кога се видовме прв пат, пораснав 20 сантиметри“. „Сега знам дека живеам“. „Да не беше социјалното менторство, ќе западнев во уште поголем лавиринт од проблеми“. Ова се само дел од изјавите на менторираните лица кои минуваа низ програмата на социјалното менторство кое им овозможи економско зајакнување и личен развој и успех. Овие споделени видувања се најголемата награда за работата, велат социјалните менторки. Во продолжение дел од нивните изјави: Магдалена Кузманоска Чадиноски: Горда сум на програмата, и на резултатите. Тоа го носат менторираните лица со своите изјави за промените во животот што им се случуваат, а значат зајакнување, дејствување, охрабреност за чекорење кон живот со поинаков квалитет. Ваквите ставови на жените, за нас, социјалните менторки, се вистинската награда и признание. Тоа е најважниот сертификат за нас, зошто тука се гледа индикаторот на промената што сме ја направиле. Тоа е и целта на програмата. Сандра Крстевска Саревска: Нивните ставови се огромен мотив да продолжиме напред. Ни покажуваат дека сме на правилното место на делување. Овие жени, преку социјалното менторство имаат можност повторно вистински да живеат, како пеперутки, да ги рашират своите крилја. Драгана Лазаревска: Преку целата година бевме стожер на којшто може да се потпрат, и тоа е успехот на целиот процес и проект. Да не бевме тука, како социјални менторки, предизвиците што ги имаат овие жение може да се многу покомплексни, економски, правни и социјални. Затоа, горда сум на целиот процес, и сме на добар пат да ја одалечиме оваа група од маргините на кои претохдно била. Ирена Стојчевска: За мене нема поголемо признание од она кое доаѓа од жените со кои и за кои работиме. Да се отворат видиците на овие жени, да ги видат потенцијалите, афинитетите кои ги имаат, придружени со мотивација и желба за успех, за мене е најважниот успех. Социјалното менторство е реална потреба што треба да им се обезбеди на многу ранливи категории. На официјалниот дел од настанот, на кој присуствуваа бројни гости од различни организации и институции, му претходеше и работен дел, дискусија за иднината на социјалното менторство и неговата улога во менувањето животи на жените кои биле жртви на родово базирано насилство. Целото случување беше организирано воо рамки на кампањата на Платформата за одржлив развој „Лице в лице“, која цели кон унапредување на родовата рамноправност, преку содржини кои ги објавува на веб сајтот и на социјалните мрежи. Кампањата отпочна со почетокот на меѓународната кампања „16 Дена активизам против родово базирано насилство“ која се одржуваше од 25-ти ноември до 10-ти декември, а ќе се заокружи со 42. издание на уличното списание за одржлив развој „Лице в лице“, кое ќе излезе на крајот на јануари 2023 година. Фотографии: Александар Ристовски Повеќе фотографии - на линкот

Тринаесет жени кои преживеале насилство, се вработија и го задржаа вработувањето. Дел се во државни институции, а дел во приватни компании. Две, пак, од 15, започнаа сопствен бизнис. Ниту една од нив, по поминувањето низ процесот на програмата социјално менторство, чија цел е работна интеграција, но, и зајакнување на сликата за себе и за своите потенцијали – не се врати кај сторителот на насилството.Ова се само накратко успесите од програмата која што ја спроведувавме во рамки на проектот „Можности за економска реинтеграција преку социјално менторство за жени жртви на насилство“, како дел од Регионалната програма на Европската унија и UN Women „Спречување на насилството врз жените и девојките во западен Балкан и Турција: Имплементирање на норми – промена на ставови“, која е финансирана од Европската унија. Со 15 жени работеа четири социјални менторки, на кои утре, (21.12.22), во 14 часот, ќе им бидат доделени сертификати за успешно завршување и имплементирање на адаптираната програма за социјално менторство за жени кои преживале насилство, од страна на министерката за труд и социјална политика, Јованка Тренчевска, во Центарот за социјални претпријатија во Скопје. -Економското насилство е една од најчестите форми на насилство врз жените и обично тоа е придружено со други видови на семејно насилство. Жените кои се во насилни врски најчесто се економски зависни од сторителот. Исто така, поголема е веројатноста жените кои се во економски ранлива ситуација да станат жртви на насилство и да останат во насилна врска. Токму затоа, UN Women во партнерство со „Паблик“ имплементира програма за економско јакнење на жените кои преживеале насилство, преку еден сеопфатен и индивидуален пристап како што е социјалното менторство, а која е клучна во процесот на социјална реинтеграција на жените, вели Весна Ивановиќ-Кастаред, раководителка на канцеларијата на UN Women во земјава.Успехот на социјалното менторство се должи на темелно осмислениот процес при кој се јакне индивидуата – нејзината самодоверба и самовреднување, се препознаваат и се поттикнуваат нејзините силни страни и потенцијали, нагласува извршната директорка на „Паблик“ и една од креаторите на методологијата и програмата за социјално менторство, Климентина Илијевски.-Во исто време менторираните лица се надградуваат и професионално, се доквалификуваат и преквалификуваат со што стануваат поконкурентни на пазарот на труд, а се подготвува и бизнисот односно институцијата за соодветно да го интегрира менторираното лице. Кога вака сепофатно се пристапува со одлична супервизорска поддршка на социјалните менторки, резултатите како што покажа и оваа програма, се неизбежни, вели Илијевски. Социјалните ментори споделуваат дека жените, кориснички на програмата социјално менторство, сега се похрабри и посамостојни. Но, промени се случуваат и кај нив, како професионалци во својата работа.-Процесот на социјално менторство ми овозможи да ги надоградам знаењата и да ја зајакнам својата самодоверба. Неописливо е чувството кога ќе помогнете некому да го оствари она за што сметал дека е неостварливо“, споделува Ирена Стојчевска, социјална менторка. Менторираните лица, пак, велат дека по работата со социјален ментор, појасно се гледаат себеси во иднината, како успешни вработени и независни.- Бев под голем стрес и бев многу несигурна. Сега се чувствувам многу поинаку. Ми требаше доста време да се опоравам од стресовите што ги преживеав. Голема поддршка ми е социјалната менторка која ми е голем мотиватор. Благодарение на социјалното менторство се стекнав со сертифкат за графички дизајнер, посетувам курс по англиски јазик, станувам поконурентна на пазарот на труд. Ги усовршувам вештините за графички дизајн, градам портфолио. Слушам мотивирачки видеа на „Јутуб“ со кои се надоградувам и тие влијаат на мојот позитивен став. Верувам дека наскоро ќе имам и своја фирма и дека ќе има голема побарувачка за моите услуги, вели едно од менторираните лица во програмата.Утрешниот настан се организира во склоп на кампањата на Платформата за одржлив развој „Лице в лице“, која цели кон унапредување на родовата рамноправност, преку содржини кои ги објавува на веб сајтот и на социјалните мрежи. Кампањата отпочна со почетокот на меѓународната кампања „16 Дена активизам против родово базирано насилство“ која се одржуваше од 25-ти ноември до 10-ти декември, а ќе се заокружи со 42. издание на уличното списание за одржлив развој „Лице в лице“, кое ќе излезе на крајот на јануари 2023 година.

Интензивните постпандемиски промени силно го менуваат и светот на работата. Особено станува важен потенцијалот на бизнисот да привлекува и да задржува вработени во период кога ни се случува недостаток на работна сила на пазарот на трудот.Неопходноста од нови патерни на однесување на кај бизнисите, лидерите, вработените -  станува сѐ поочигледна. И сѐ поважна. Но, кои се клучните чекори кон промена?На оваа тема, во рамки на Глобалната недела на претприемништво, разговараа Самира Нухановиќ, оперативна директорка на ИТ компанијата Софтхаус Балканс, Миле Бошков, извршен претседател на Бизнис конфедерацијата на Македонија, и Небојша Илијевски, консултант за одржлив развој и меѓусекторски партнерства и менаџер на „Холистик комуникации“– сите како гости на Асоцијацијата за истражување комуникации и развој, „Паблик“. Дискусијата ја модерираше Климентина Илијевски, извршна директорка на „Паблик“, која го донесе и локалниот, но, и глобалниот контекст на случувањата во светот на бизнисите, при тоа отоврајќи ги важните прашања кои се клучни за промените во нас, а со тоа и околу нас.„Сѐ помалиот број на расположлива работна сила бара поинаков третман на вработениот за да се задржи на работното место и да му се понудат услови надвор од основните. Плата е нормално да прима, исто како и пензиско и здравствено осигурување. Нормално е да има и годишен одмор, тоа не се бенефиции. Но, какви други бенефити има работникот?  Веќе сме сведоци и дека се менува и свеста на работникот, поприсутна станува праксата дека и тие го бираат работодавачот, дека ова не е само еднонасочен процес“, ги воведе Иијевски присутните во дискусијата.За Нухановиќ новите генерации работници носат нова динамика во работата, но, и нови очекувања, потреби, вредности. Вели дека денес клучни фактори за успех во работниот процес не се само дипломата, платата или бенефитите, туку и мотивираноста новите генерации вработени да се борат и работат за визијата и мисијата на компанијата/организацијата.- Компаниите треба да разберат дека лојалноста за која порано се зборуваше денес не постои. Тешко ќе најдете некој што ќе остане 10-15 години во една фирма. Затоа односот треба да се гради на размена на вредности. Тие се важни, и за нив се разговара уште на првата средба. Од клучно значење се и емоционалната интелигенција, од која зависи и тимската работа, комуникациските вештини, вештините за решавање конфликти. Не сум видела договори кои го уредуваат работното место според вештините, а станува сѐ позначајно, исто како и континуираното учење, нагласува Самира.Но, покрај емпатијата, важна е и улогата на критиката, вели таа. Не личната, туку таа што е насочена кон работата, а за тоа неопходно е да се обезбеди психолошки сигурна средина.- Критиката станува дел од напредувањето. Важно е заедно да ги дефинираме очекувањата, но, важно е и лидерите да ги покажуваат вредностите, да ги демонстрираат во своето работење. Нивната отвореност е клучна ако сакаме напредок на работното место. Лидерството се гради преку сознанија, искуство, односи со други луѓе, додава Нухановиќ.Соговорниците влегоа подлабоко и во внатрешните фактори и капацитетот на фирмите да дадат свој одговор на актуелните предизвици во тековниот период, но, и како перспективи за иднинаата. Зборуваа низ призма на актуелните потреби на бизнисите, преку конкретни успешни примери, при тоа носејќи можни пристапи кои што можат да направат разлика во работењето на бизнисите. Во овој сегмент, претседателот на Бизнис федерацијата, Миле Бошков, нагласи дека пандемиската криза ги засегна сите сектори во поглед на работната сила, особено земјоделието, преработката на храна и пијалоци, месната индустрија, сточарството, овчарството, примарното производство...-Сите сектори ни се соочуваат со недостаток на работници. Законите, несоодветното владеење на правото, корупцијата, ни ја бркаат работната сила, покрај останатите проблеми што ги имаме, вели Бошков.Се осврна и на трите главни фактори кои го овозможуваат успехот на работното место, како услови, мотивација и безбедност, но, ја нагласи и важноста на лидерството во бизнис светот, и како таа е мерлива.- Оној што е вработен мора во потполност да биде информиран што се очекува од него. Но, важно е и како се мотивира вработениот, колку има можности за учење и напредување. Мотивацијата, пак, е една од главните точки која е сериозно поврзана со иднината и со потенцијалот што го имаат компаниите и работникот. Од друга страна, доколку сакаш да провериш колку си добар, пак, како лидер, ќе мора да провериш кои промени си ги направил кај луѓето на кои си им бил лидер, додаде Бошков.Исклучително важни насоки за начините како лидерите да ги откријат своите слепи точки и со тоа да станат подобри за компанијата/организацијата што ја водат, сподели Небојша Илијевски, консултант за одржлив развој и меѓусекторски партнерства. Тој зборуваше и за надминувањето на тековните предизвици со привлекување и задржување на работната сила, но, и за потребата од една поинаква перцепција на вработениот како човечки капитал, никако само како ресурс. Токму правењето оваа дистинкција има пресудно влијание во привлекувањето и задржувањето на вработените. - Ако разговараме за капацитетите потребни лидерот да се справи со ризиците од новото време, тогаш, вештините што треба да ги усвои, воопшто не се интуитивни. Не се оние на кои, за жал, сѐ уште ги учиме новите генерации бизнисмени дури и во елитните школи за бизнис менаџмент и лидерство. Имено, наместо да се фокусираме на “поправање” на другите, неопходно е камерата да ја свртиме накај себеси. Да го набљудуваме местото од кое оперираме. Од него ќе зависи квалитетот на интервенцијата на која работиме. Ако тоа место се уште оперира од ЕГО мајндсет, ако вика поголемото е подобро, прво јас или прво мојата компанија, па другите, тоа дефинитивно не се совпаѓа со вредностите и побарувањата што веќе гласно ги слушаме како од вработените, така и од клиентите. Вработените веќе имаат голем избор, тие ги интервјуираат компаниите на сопствените интервјуа за работното место, прашуваат за инклузивни практики и политики за родова еднаквост и не прават компромиси со сопствените вредности. Да ли се вклопувам во овој нов тренд е прашањето што секој лидер треба да си го постави ако сака компанијата да ја однесе во иднината што веќе јасно ги оцртува своите правила, нагласува Илијевски. Што е потребно за ова да се направи? Потребно е патување, вели тој.- Лично патување на лидерот кон усвојување внатрешни квалитети кои ќе ни го отворат патот кон сосема друг квалитет на слушање и справување со сопствените емоции и мисли кои не се ништо друго туку наши интимни реакции на фидбекот што го добиваме од тимот или клиентот во комуникацијата. Ова патување имплицира ангажман во користењето алатки кои градат исклучителна љубопитност за индивидуата, за свесноста за отпечатокот што компанијата го остава во локалната и глобалната заедница  и за новите индикатори низ кои вработениот и потрошувачот денес ги гледаат компаниите. Само лидер кој е во постојан процес на култивирање на сопствените вредности може да го менаџира сетот на вредностите на компанијата. А од нив зависи културата на целиот колектив и преку неа перцепцијата на брендот на компанијата како кај клиентите така и кај потенцијалните нови вработени, додава Небојша. Целата инспиративна дискусија од зум настанот, кој даде фокус на многу прашања, меѓу кои и прашањето:  Што подразбира инклузивно работно место и што е тоа што гради здрава организација во која што вработениот се чувствува сигурно, слушнато, охрабрено, вреднувано, мотивирано?, како и на придобивките што може да ги донесе програмата социјално менторство во период на недостатотк на работна сила на пазарот на трудот - може да ја проследите и на линкот. https://www.youtube.com/watch?v=nWQVppO36WU

Социјалното менторство, услуга која во моментов ја добиваат 15 жени кои преживеале насилство, носи резултати од: 9 вработени жени, но и унапредување на нивниот квалитет на живот, сликата за себе си. Истовремено се овозможува партнерско делување со значајни чинители, меѓу кои се и граѓанските организации кои работат со оваа целна група, но и со бизнис секторот и институциите. Економското зајакнување на жени кои преживеале насилство е меѓу клучните алки во синџирот на потребите кои се неопходни за личноста да може да се реинтегрира и да живее нормален живот. Преку обезбедување на услугата социјално менторство, Асоцијацијата за истражување, комуникации и развој „Паблик“ од Скопје, влијае на овозможување инклузивни работни места за 15 жени кои преживеале насилство. Во партнерство со UN Women Skopje, во рамките на проектот „Можности за економска реинтеграција преку социјално менторство за жени жрви на насилство“, кој пак е дел одрегионалната програма на UN Women, финансирана од ЕУ, за ставање крај на насилството врз жените „Спроведување норми, менување умови“, постигнати се значајни резултати: 9 вработени жени, но, и унапредување на нивниот квалитет на живот, сликата за себе си, добиени и усовршени нови вештини... Истовремено се овозможува партнерско делување со значајни чинители, меѓу кои се и граѓанските организации кои работат со оваа целна група, но и со бизнис секторот и институциите. Интервју со една од четирите социјални менторки од оваа програма, Магдалена Чадиноска Кузманоски, која веќе 10 месеци работи со 5 жени кои преживеале насилство, е објавено во 24. издание на програмскиот њузлетер. Taa зборува како социјалното менторство ги поддржува жените кои преживеале насилство да се интегрираат и да ги унапредат своите вештини, станувајќи поконкурентни на пазарот на трудот.Интервјуто  е достапно на овој линкЊузлетерот е на овој линк Повеќе за проектот „Можности за економска реинтеграција преку социјално менторство за жени жртви на насилство“Дознајте повеќе за социјалното менторство на овој линк. Moже да ве интересира и:Зошто жените жртви се враќаат кај насилникот? Социјалното менторство го надминува јазот помеѓу работникот и работодавецот

Асоцијацијата за истражување, комуникации и развој, „Паблик“, минатата недела, во периодот од 6 до 8 септември беше учесник на форумот „Регионален инкубатор за социјални претприемачи (RISE)“, кој се одржа во Тирана, Албанија.  На настанот се собраа бројни претставници од институциите на централната и локалната власт од регионот, невладини организации, членови на академската заедница, експерти, ментори.Претставник на „Паблик“ беше истражувачката Александра Лопарска Илоска, која сподели свои видувања во рамки на панелот: „RISE after RISE Peer exchange: How to build on sustainability after the Incubation phase, Gaps in support for social enterprises, Sustainability solutions, tips, and tricks“.- Социјалните претпријатија за да обезбедат одржливост, неопходни им се алатки кои ќе осигураат постојан пристап до информации за потребите и предизвиците на корисниците, засегнатите страни, партнерите, јавните институции. Потребни се и алатки кои во континуитет ќе им обезбедат информации за влијанието кое го остваруваат. Само на овој начин, социјалните претпријатија ќе овозможат и одржливост, но и развоj, вели Лопарска Илоска. Фокусот на вториот регионален форум #RISE беше ставен на развојот на механизми за поддршка и законски рамки за поттикнување на социјалното претприемништво, како моќен инструмент за социјален и економски развој во регионот. Преку различни панели, дискусии и интерактивни работилници, учесниците разменија идеи, искуства и најдобри практики во различни сектори.Овој настан има за цел да обезбеди платформа за размена на искуства, за да може социјалната економија во регионот да се подигне на следното ниво.Регионалниот RISE Forum беше организиран од Regional Youth Cooperation Office - RYCO со поддршка на Auswärtiges Amt.

Анета РистескаЕдна од главните одлики на програмата социјалното менторство е и создавањето партнерски релации со лица или ентитети кои може да дадат свој придонес кон остварување на една повисока цел – создавање услови за вработување и напредување на потешковработливи лица. Триесетгодишната битолчанка Н. Н, самохрана мајка, е една од жените кои минуваат низ програмата за социјално менторство која го поддржува нивното вклучување и задржување на пазарот на труд, а е насочена кон економско реинтегрирање на лицата кои преживеале насилство. Нејзината социјална менторка Ирена Стојчевска припаѓа на првата група сертифицирани социјални ментори во земјава, а придобивките од нејзиното знаење и искуство сега ги чувствува и Н. Н. која долго време била надвор од пазарот на трудот, поради последиците од нејзините животни премрежја.Но, сега, таа е исправена пред сите предизвици, благодарение на улогата на Стојчевска, која успеала кај неа повторно да го разбуди интересот за вештините за кои покажувала афинитети. Во случајов, графички дизајн.- Според првичните проценки што ги направивме, во рамки на програмата, видовме дека лицето има и интерес, но, и одредени познавања од областа. Но, немала можности да работи на тоа. Немала компјутер, а со тоа и прилика да навлезе подлабоко во графичкиот дизајн. Овозможивме да добие обука, а новата пречка беше тоа што таа нема дома компјутер којшто ѝ беше неопходен за да може непречено да ги завршува домашните задачи, но и да напредува за време и по завршувањето на обуката – вели Стојчевска.Една од главните одлики на социјалното менторство е и создавањето партнерски релации со лица или ентитети кои може да дадат свој придонес кон остварување на една повисока цел – интеграција на потешковработливи лица.Во овој случај, вистинска партнерска улога имал Борче Стаменов од „Донирај компјутер“, кој изреагирал мошне брзо на оваа потреба која до него ја упатила социјалната менторка Стојчевска. Ирена вели дека ваквата соработка и разбирање е клучна во замислените постигнувања. - Споделивме кои програми ни се битни, и немаше никаков проблем. Ден потоа го имавме компјутерот со неопходните перформанси. Н.Н. веднаш почна со работа на вежбите и задачите што ги добива на двомесечната обука, и навремено да ги извршува. Поседувањето на компјутер за неа има уште поголемо значење затоа што може да го користи и нејзиното дете за потребите поврзани со неговото образование – вели таа.Стаменов нагласува дека мисијата на „Донирај компјутер“ е секој, без разлика на возраста да добие еднакви шанси за поквалиеттно образование или доедукација. Компјутерот во денешно време не треба да претставува луксуз туку едноставно алатка без која не може да се замисли образованието.- Се сеќавам на случајот каде од нас се побара подобра машина од лице кое сакаше да го продолжи образованието во насока графички дизајн.  Откако обезбедивме документација, каква бараме од секого, веднаш испративме компјутер. Нашата иницијатива има огромна мрежа на партнери - правни и физички лица, преку кои доаѓаме до значителен број донации кои понатаму ги проследуваме до оние кои ни се обратиле. Партнерското делување е тоа што ја прави иницијативата „Донирај компјутер“ толку успешна и уникатна – вели Стаменов.Тој појаснува дека преку иницијативата досега имаат подарено 1.700 компјутери на лица кои припаѓаат на категоријата социјално загрозени семејства.- Конкретниов случај е само потврда дека интеграцијата на овие лица е можна. Здружението на граѓани „Донирај компјутер“ ќе остане посветена на таа борба за еднаквост и ќе помага и понатаму за да може секој, на некој начин, да застане на свои нозе и успешно, со свој труд и занаење, да се вклучи со свој придонес во општеството, и притоа да води квалитетен и подобар живот- вели Стаменов. Н.Н. не крие дека оваа промена му дава поинакава димензија на нејзиниот живот.- Благодарна сум што сум дел од оваа програма на „Паблик“ и УН Вимен затоа што можам да го покажам мојот потенцијал. Без Ирена и Борче тоа ќе беше невозможно. Сега може да размислувам дека пред мене се опции да ја работам и работата од моите соништа, која многу ми значи и ме исполнува. Програмата ми е како отскочна даска за да можам да работам на моето портфолио. Во исто време го направи среќно и моето дете, кое може да го користи компјутерот и за своите училишни потреби - вели таа.Н.Н. сега веќе и не бара работа само во колонијали, туку својата иднина ја гледа како графички дизајнер во некоја компанија или, пак, како фриленсер. Во моментов работи во салон за продажба, за да може да го издржува своето дете, но, сонува за поинаква иднина.

Асоцијацијата за истражување, комуникации и развој, „Паблик“, учествуваше на чинот на  потпишување на „Декларацијата на граѓанското општество на Западен Балкан за социјалната економија“ во Белград, со која се повикуваат носителите на одлуки да преземат конкретни чекори кои ќе придонесат во понатамошниот развој на овој економски модел втемелен на заштита на општеството и планетата.Потпишувањето се случи на 15 јуни на Форумот на социјални иновации, а потписнички се претставници на организациите: Yunus Social Business Balkans (Албанија), Youth Alliance Kruševo (Mакедонија),  CDP Globus (Босна и Херцеговина), Centar za omladinsku edukaciju (Црна Гора), Forum for Civic Initiatives (Kосово) i Koalicija za razvoj solidarne ekonomije (KoRSE) (Србија), која истовремено и го иницираше овој потфат.Потписничките ги повикаа и другите организации да се придружат, и да ја потпишат Декларацијата, преку веб страната: https://solidarnaekonomija.rs/declaration/, со што би имале можност да дадат и свој придонес во развојот на социјалната економија. Потпирајќи се на различни ЕУ иницијативи, организациите од регионот, во соработка со партнерски ентитети, ја поставија социјалната економија како концепт за одржлив општествен развој на Западен Балкан. Во текот на претходните децении, благодарение на напорите на многу организации, усвоени се неколку стратегии и законски решенија, развиени се нови модели на финансиска поддршка и започнати се национални и  регионални програми посветени на  стекнување знаење и на подигнување на свеста меѓу различните заинтересирани страни.Крајот на минатата година, Европската комисија го усвои и Европскиот акциски план за социјална економија кој укажува на нејзината улога во создавањето работни места и инкклузивен и одржлив раст. Овој план нуди јасни насоки за развојот на социјалната економија за сите заинтересирани страни, а посебно за државните ентитети. Низ промовирањето на социјалната економија, „tech4good“ решенијата, социјалното вклучување на најранливите граѓани и учеството на младите, социјалната економија игра клучна улога во реализација на правичната, зелена и  дигитална транзиција. Токму затоа, сметајќи дека е дојдено време социјалната економија да стане дел од официјалната и видлива политика на Западен Балкан и на регионалните тела, претставници на организации на граѓанското општество потпишаа и лансираа Декларација со која ги повикуваат и охрабруваат носителите на одлуки во ЕУ, Албанија, Босна и Херцеговија, Црна Гора, Косово, Северна Македонија и Србија, да направат одредени чекори кои би го подобриле нејзиниот развој. Тие чекори подразбираат понатамошна соработка во создавањето поволно опкружување на политика за развој на социјалната економија, соодветна финансиска поддршка која ја препознава нејзината специфичност, здружување и меѓусекторски партнерства, како и ширење на знаењата за социјална економија.

За жената конечно да одлучи да проговори, да го пријави, да го остави и да не му се врати на насилникот, клучна е  вистинската и навремена информираност за своите права, но, секако и довербата во институциите. Важно е да ја познаваат законската рамка, но, и динамиката на насилство. Што и да одлучат да преземат треба да се сигурни дека имаат поддршка од некого. Дури и да не се решат веднаш на она на што ги советуваме, информациите остануваат во нив и можеби ќе ги искористат после неколку години, ама секако ќе бидат важни за жртвите низ процесот да поминат побезболно и побезбедно.Магдалена Чадиноска Кузманоски„Ти си го одбра, никој со сила не ти го донесе, трпи си го сега“.„Каде ќе одиш сама со децава? Нема ни две недели да издржиш“. Статистиката покажува дека дури седум пати жртвата му се враќа на насилникот, пред конечно да одлучи да го остави. Патот до одлука за напуштање на насилната средина е многу долг и тежок за секоја жртва. Во кругот на насилство, првата фаза е подигнување на тензија, односно насилникот поставува барања кои жртвата не може да ги исполни, сѐ со цел да ја наруши атмосферата. Втората фаза е ескалација и тогаш доаѓа до брутално насилство, кога најчесто жртвата го напушта и бара засолниште кај најблискиот круг на семејство или пријатели. Третата фаза, пак, е таа која најчесто и не се препознава како насилство, така нарачен период на  „меден месец“. Тогаш насилникот ја убедува жртвата дека „таа му е најважна на светот“, дава ветувања дека тоа „никогаш нема да се повтори“, купува подароци и секојдневно се извинува.Виновна за „растурање“ на семејството? „Ѕвездите ми ги симна додека да му се вратам. Камо секогаш да е така нежен и полн почит кон мене и децата. Јас во таков човек се вљубив, не знам што му се случи подоцна“, велат дел од жените жртви со кои што работиме во рамки на програмата за социјално менторство. Најчесто сето ова „трудење“ на насилникот да ја убеди во неговите промени - му успева, па жртвата сакајќи да верува дека полека се враќа човекот во кој се вљубила, решава да му даде нова шанса. Не наседнуваат жртвите на однесувањето на насилникот за време на фазата „меден месец“, туку на сопствените емоции кон него. Тие ја сакаат врската со него, само не го сакаат насилството во истата.  Потоа, чувството на несигурност, осаменост или страв од новиот живот што ја очекува без него, притисокот на кој се изложени од блиските дека ако не му прости, таа ќе бидат одгворна за „растурање“ на семејството. „Ти мислиш мене секогаш ми беше сјајно со татко ти? Па и тој ме тепаше понекогаш, ама женско си, ќе истрпиш, ќе се насмееш и ќе продолжиш“. „Ти ли ќе го менуваш светот? Кај нас така е, трпев јас, трепела баба ти, прабаба ти, сега ти не можеш да истрпиш“? Немој ќе ни ја посрамотиш фамилијата. Мисли малку и на децата, без татко ќе ги оставиш, другарчињата ќе им се смеат“.- Секогаш кога ќе ѝ кажев на мајка ми дека сакам да си одам од него, затоа што насилството повеќе не се трпеше, таа ова ми го велеше, споделува жртва на семејно насилство. Матичниот дом повеќе не е домДруга честа причина за враќање кон насилникот е фактот дека жената нема каде да се врати. Во нашето општество најчесто наследството останува на машкото дете од семејството, кој во меѓувреме си оформил семејство и за жртвата матичниот дом повеќе не е дом. Често се случува да биде прва опција за прибежиште, но, исто толку често се случува да биде таму осудувана и подложна на двојна виктимизација или пак да го има чувството дека таму повеќе пречи, отколку што припаѓа. Од друга страна пак, многу често домот во кој што живеела со насилникот е дом на неговите родители или пак е имот кој се води на име на насилникот. Колку и да придонесувала жртвата финансиски или со свој труд во изградба или одржување на тој дом, таа веќе таму нема ништо. Тука доаѓаме и до потенцијалното бездомништво кај овие жени.Друга опција за привремен дом е стан или соба под кирија, но, тоа бара дополнителни финансиски ресурси кои во тој момент се критични за секоја жртва. Залудно е жената која ги поминала сите нивоа со насилникот, вклучувајќи го и на она најважното - емотивно ниво, да биде само психички охрабрена.  Доколку не е доволно и финансиски охрабрена, таа повторно ќе се врати кај насилникот. Исто така, не ретко се случува насилниците да ги знаат или пак да бидат подучени од други луѓе за „дупките“ во законите и да ги искористат како добра можност за да ја контролираат жртвата. Тие се толку фокусирани на идејата да ја видат жртвата беспомошна, што некогаш и на штета на сопствените деца, одлучуваат да ја „казнат“ жената и со тоа да ѝ „докажат“ дека таа не може сама, дека е зависна од него.„Немам никој освен него“ Во случај на развод, децата обично секогаш се доделуваат на мајката од страна на судот, освен во одредени исклучоци и тоа е многу важно за мајката, но, тука се поставува прашањето на делење на одговорност при одредени ситуации. Колку одговорностите и обврските се заеднички?  Кога, на пример, ќе се разболи детето, или се на училиштен распуст, тие се на одговорност на мајката, а отсуството од работа се сфаќа или како посебна привилегија или пак самото работно место не трпи да има толку чести отсуства, па ова понатаму влијае на задржување на работното место. Насилникот многу често не сака да соработува со жртвата, па  сите овие работи ја отежнуваат работната интеграција или пак напредокот на работно место. „Ќе те видам кој ќе ти ги чува децата кога ќе ме оставиш, а ќе мораш на работа. Ни мене ни мајка ми немој да нѐ планираш во однос на децата. Ќе се договорам со газдата на работа, да ме одјави, па ќе земам и поголема плата и нема да има основ за алиментација. Ќе те видам без работа и без алиментација што ќе правиш. Има да ме молиш како куче пред врата, па после надвор во куќата за кучето ќе спиеш“ - споделува жртва на семејно насилство. Жена која додека живеела со насилникот била подложна на психолошко насилство, обезвреднувана, обесхрабрувана, со значителено намалена или целосно уништена самодоверба, секако дека не верува дека може да продолжи сама. Со текот на времето, насилникот ја оттргнал жртвата од својата поддржувачка средина, па сега единствените информации што таа  ги добива се всушност заканите кој тој и ги упатува. „Ми велеше дека сите се љубоморни на нашата „голема“ љубов и на посебната врска која ја имаме и дека сум премногу наивна да го видам тоа. Ми зборуваше и колку не ме почитува моето сопствено семејство и дека секогаш се на страната на сестра ми. Од сите се оддалечив и со многу луѓе изгубив комуникација. Кога сакав да побарам помош или совет од некој близок за насилството кое стана неподносливо, тогаш всушност се освестив дека јас немам никој освен него“ - вели жртва на семејно насилство.За жената конечно да одлучи да проговори, да го пријави, да го остави и да не му се врати на насилникот, клучна е  вистинската и навремена информираност за своите права, но, секако и довербата во институциите, функционирање на соодветни услуги за жртвите, но и јакнење на свеста кај околината, и работа со насилниците. Важно е да се познава законската рамка, но, и динамиката на насилство. Што и да одлучат да преземат, жените жртви треба да се сигурни дека имаат поддршка од некого. Дури и да не се решат веднаш на она на што ги советуваме, информациите остануваат во нив и можеби ќе ги искористат после неколку години, ама секако ќе бидат важни за жртвите низ процесот да поминат побезболно и побезбедно. Како да препознаете насилник? Тоа се луѓе кои лесно се фрустрираат. Тие се подложни на чести негативни промени во расположението, кои се манифестираат со обвинувања, критики, игнорирање или, во крајна линија, физички закани кон другите. Лесно избувнуваат и за тие нивни реакции ги обвинуваат другите луѓе. Најчесто такви лица се поединци кои пораснале во дисфункционални семејства, како и оние кои пораснале со некаков облик на семејно насилство. Особено зголемена склоност кон насилство можат да имаат мажите чии мајки биле покорни во таков систем, т.е. што не се спротивставувале. Во таков случај се добиваат „скриени“ пораки од двајцата родители дека таквото однесување е правилно. Затоа треба да постојат програми кои ќе работат со насилникот, затоа што жртвата и да излезе од таква насилна средина, тоа не значи дека и насилникот нема да биде насилен во следните врски. Исто така треба да се работи на подигање на свесност и јасност на границите во машко-женските односи, бидејќи децата кои растат во вакви и слични врски стануваат нови генерации насилници или луѓе со нарушувања во однесувањето во зрелата возраст. Доколку сте жена жртва на семејно насилство... Постојат повеќе програми кои работат со жени жртви на семејно насилство кои најчесто се однесуваат на психосоцијална или правна поддршка. Асоцијацијата за истражување, комуникации и развој, „Паблик“ од неодамна работи според верификувана програма „Социјално менторство за работна интеграција“ која е адаптирана да одговори на економско јакнење на жени жртви на семејно насилство, (се спроведува во партнерство со Германското друштво за интернационална соработка – ГИЗ и UN Women). Програмата, (која е дел од регионалната програма “Ending violence against Women: Implementing norms, changing minds”), има за цел преку еден холистички пристап да ги поттикне и охрабри жените да се свртат кон себе си, да работат на препознавање и поттикнување на своите квалитети и тие да ги стават во фукнција за посоодветно вработување. Освен овозможување на услугата  социјално менторство за работна интеграција, поддршката предвидува и обуки соодветно интересите на жените кои се вклучени, а сѐ со цел да станат поконкурентни на пазарот на трудот. Покрај останатите услуги (психосоцијална, правна поддршка, згрижување во Шелтер центар), оваа е една од клучните за зајакнување на жените кои преживеале насилство. Со ова, веруваме дека жените конечно ќе можат да се одлучат да излезат од насилната средина или пак оние кои веќе излегле - да не се вратат во неа.Доколку сте жена жртва на семејно насилство и сметате дека ви е потребна ваква поддршка, обратете се на следниов емејл [email protected]Доверливоста ни е приоритет и никакви информации нема да бидат споделувани.(Авторката е социјална менторка во „Паблик“) Фото/насловна илустрација: Empower vector created by storyset - www.freepik.com

Климентина Илијевски е извршна директорка на Асоцијацијата за истражување, комуникации и развој „Паблик“, организација која десет години активно работи на полето на социјалната вклученост, социјалното претприемништво и социјалното влијание во Северна Македонија. Преку долгогодишното работење со ранливите луѓе, Илијевски ја препозна потребата од методологија која ќе овозможи одржлива интеграција на ранливите групи на луѓе при вработувањето, а со тоа се роди и социјалното менторство. Во ова интервју, дадено за UN Women Skopje, Илијевски ја опишува програмата за социјално менторство насочена кон економско реинтегрирање на жените кои преживеале насилство, преземена во рамките на регионалната програма на UN Women, финансирана од ЕУ, за ставање крај на насилството врз жените „Спроведување норми, менување умови“. Каков е пристапот на вашата организација за економска реинтеграција на жените кои преживеале насилство и зошто е успешен? „Паблик“ е организација која што работи на полето на работна интеграција на ранливи лица. Ранливоста ги прави потешко вработливи поради фактори кои што доаѓаат од поединецот, од микро средината и од макро средината. Нашиот приод темелно ги проучува овие фактори преку директната работа со жените жртви на родово базирано и семејно насилство преку методологија за работна интеграција адаптирана на оваа група. Во исто време фокусот го ставаме и на нивните афинитети и капацитети кои преку дополнителна поддршка се надградуваат и развиваат. Оваа комбинација на директна работа на надминување или ублажување на предизвиците кои што ги прават потешко вработливи и на развој на нивните капацитети е основата за нивен успешен влез на пазарот на труд. Во исто време, методологијата вклучува и алатки за поддршка и следење при процесот на интеграција на овие жени на самото работно место, вклучува и  професионален ментор – лице кое што кај менторираното лице ги развива професионалните вештини и е дел од тимот вработени во бизнисот. А паралелно социјалниот ментор во соработка со „Паблик“ дава и поддршка на менаџментот кај бизнисите во создавањето инклузивни работни места. Жените жртви на насилство се водени од обучени социјални ментори (ментори за работна интеграција) кои што се едуцирани преку верификувана програма, а во Северна Македонија веќе и постои регистрирано занимање – ментор за работна интеграција. Какви потреби адресира вашата интервенција и кои се главните предизвици?Економската стабилност е еден од клучните фактори за една жена жртва да почне да функционира надвор од кругот на семејното насилство. Одлично е што се развиваат и иницијативи за поддржано домување зашто дел од жените не се одлучуваат да го напуштат насилникот поради отсуството на дом и ниски или никакви парични примања. Во суштина, еден дел од нив влегуваат во групата на потенцијални бездомници и решавањето на станбеното прашање е исклучително важно на патот кон економската независност. Но, клучниот проблем е што тие не го пријавуваат насилството и одлучуваат да живеат во сенката на насилникот, а бројни фактори влијаат на оваа нивна одлука. Пред сѐ, важна е довербата во институциите за жртвите да се охрабрат да пријават насилство. Поразителен е фактот што само 2% од жените кои доживеале насилство од нивните сегашни партнери пријавиле во полиција, а сведочиме зголемени стапки на семејно насилство особено со почетокот на пандемијата. Ова покажува недоверба во институциите, а нивната неефикасност ја сведочат и социјалните менторки при секојдневната работа на терен. Сензитизирана полиција и сензитизирани социјални работници во Центрите за социјална работа кои ќе бидат во служба на жените жртви и нема да ги осудуваат е првиот чекор за да се охрабрат жените жртви да пријавуваат насилство. А за ваков приод од страна на институциите постојат социјални технологии кои што докажано носат резултати. Исто така, важно е да се испрати порака до сторителите за решеноста на државата ефикасно да го спречи насилството и да дејствува да ги заштити жртвите. Она што е наш фокус – работната интеграција е нешто што следува откако ќе се создадат услови за започнување ваков процес зашто во спротивно, не можеме ни да очекуваме резултати од активноста. Затоа работата со оваа група бара мултисекторски пристап од здруженија на граѓани, институции и бизниси кои што заеднички ќе придонесат во минимизирање на пречките кои што го отежнуваат вработувањето и задржувањето на работното место.Кои се главните предизвици и како се справувате со нив?Како што напоменав, предизвиците се бројни и само холистички пристап во нивно надминување може да направи позитивна разлика. Често овие жени имаат ниска самодоверба, лоша слика за себеси, па првата фаза од социјалното менторство подразбира нивно јакнење, себеспознавање, откривање на силните страни, капацитети и афинитети. Кога веќе е јасна насоката на нивниот професионален пат, се прават првите чекори за влез на пазарот на труд. Но, ова движење не е ни малку лесно, поради неподготвеноста на системот да биде поддршка на жените жртви кон нивно економско осамостојување. Нивните деца тешко се запишуваат во градинка, а треба да имаат приоритет зашто на тој начин им се отвора простор за нивното економско зајакнување. Особено во помалите средини постои стравување кај работодавачот дека насилникот ќе прави проблеми на работното место што може да се одрази и на работниот процес, а следната пречка е неподготвеноста на бизнисот да овозможи флексибилно работно време или работа само во прва смена поради отсуството на поддршка околу чување на децата од поблиското опкружување на жената – жртва. Затоа градинки што работат и во попладневните часови стануваат неопходност, а неопходна е и континуираната поддршка што треба да ја добијат бизнисите за соодветна интеграција на овие лица. Заедно со УН Воман до крајот на годинава го пилотираме социјалното менторство за жени жртви на насилство. Ова е и период кога ќе ги адресираме и пречките кои ја отежнуваат работната интеграција на жените жртви, после што ќе дефинираме и препораки за нивно надминување. Кои се вашите партнери во спроведувањето на овој модел? Зошто е важно да се здружат јавните и приватните институции додека се работи на економската реинтеграција на жените кои преживеале насилство? Партнерството и мултисекторскиот пристап провејува низ овој разговор. Да, тие се клучот за успешна економска интеграција, но и за создавањето одржливи работни места. Ова е еден испреплетен систем и доколку некоја од алките не е или не се успее да се стави во служба на системот, се одразува на крајниот резултат. Низ едукативната програма за социјалните ментори ги подготвуваме овие професионалци да бидат конектори, да можат јасно да го видат системот, нивната улога во него, а и улогата на секој од останатите чинители кој може да се поттикне да биде во служба на крајната цел – економска интеграција на менторираните лица. Во постојана комуникација сме со здруженијата на граѓани кои што работат на обезбедување психолошка поддршка и правна помош за жените жртви, нивното искуство и знаење ни се особено важни во градењето соодветен пристап кон оваа ранлива група, преку нив обезбедуваме и интервентни сесии за нашите социјални ментори зашто работата со оваа група е често придружена со непредвидливи моменти на кои што треба брзо и информирано да се реагира. Преку нив ги вклучуваме и жените жртви на насилство во социјалното менторство, а во мапирањето се активно вклучени и Центрите за социјална работа. Во помалите градови нема здруженија на граѓани кои што се специјализирани за оваа проблематика и информациите ги црпиме исклучиво од Центрите за социјална работа. Некои од нив се целосно отворени и даваат значаен придонес во интегрирањето на жената жртва, а даваат и поддршка во олеснување на пристапот до различни форми на парична социјална помош. И овој круг го затвораат бизнисите. Нивната сензитизација за создавање услови за инклузивни работни места ќе биде наш приоритет во текот на оваа година. Се започнува од добро подготвен менаџмент, а доколку утврдиме дека бизнисот не е спремен соодветно да го интегрира менторираното лице, не се одлучуваме за соработка зашто ни е исклучително важно жената жртва да влезе во средина каде што ќе биде почитувана, охрабрувана и каде што ќе има можност за професионален развој. Според вас, како може вашата работа да се имплементира и во други заедници, земји и во регионот? Социјалното менторство веќе се тестираше во пет земји – Северна Македонија, Србија, Босна, Косово и Албанија и во секоја од нив се препознава потребата од ваков профил- социјален ментор (ментор за работна интеграција), професионалец кој што го поддржува преодот од социјала кон пазар на труд кај потешковработливите лица. Во некои од земјите социјалното менторство веќе се имплементира во програмите за работна интеграција во рамки на здруженија на граѓани, а тенденцијата е во секоја од набројаните земји, социјалниот ментор да биде професија препозната во системот.